تکمیل چند افتادگی و ضرورت اصلاح مجدد منافع حیوان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

آموزش و پرورش

چکیده

چکیده  جانور­شناسی (علم­الحَیَوان) یکی از شاخه­های دانش است که از روزگارانِ کهن (دستِ کم از یونانِ باستان) موردِ توجه بوده است. در فرهنگِ اسلامی نیز پس از تأسیسِ بیت­الحکمه و شکل­گیریِ نهضتِ ترجمه و برگردانِ متون از زبان­هایِ یونانی و سریانی و سانسکریت به عربی، رساله­های متعدّدی در این باب نگاشته شده است. از جملة این آثار کتاب­الحَیَوان اثرِ جاحظ و حَیاةُالحَیَوانِ­الکُبری تألیفِ دمیری است. در این جستار پس از مروری کوتاه بر پیشینة نگارشِ  کتبِ جانور­شناسی در حوزة اسلامی­-­ایرانی،  نسخة منافع­حَیَوان نگاشتة عبد­الهادیِ مراغی (قرن هفتم) معرفی شده است. در ادامه با مراجعه به متونِ مرتبط با این حوزه ده­ها واژه و عبارتِ ناتمامی را که مصحّحِ محترم به سببِ رنگ­باختگیِ مرکّبِ نسخه، با امانت­داریِ تمام نشان داده­، اصلاح و تکمیل شده است؛ هم­چنین است مواردی که مصحّح تردیدِ خود را از اصالت یا صحّتِ عبارات با علامت پرسش ابراز داشته است. نکاتِ تازه­ای نیز دربابِ «دُلفین» («غریق­رهان» در برخی متونِ کهن) و «کبوترِ بنا» ( وَرَشان یا کبوتری دشتی) ارائه شده است. گفتنی است، بیش از هر کسی مصحح محترم شایستگی تصحیح مجدّد متن را دارا است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Complition of some hiatus and necessity of Re-correction of “Manafe e Hayavan”

چکیده [English]

Zoology (Elm al Hayavan) is a branch of science that has been considered from ancient times (at least from ancient Greece) and also in Islamic culture after establishment of Bayt al Hekmah and formation of Translation Movement and translation of texts from Greek, Syriac, Sanskrit, various theses, relating to this subject matter, have been written (including al Hayavan by Jahez and Hayat al Hayavan al Kobra by Damiri). In this research after a short review on the history of the zoology books in Islamic-Iranian area, the author has tried to introduce the version of Manafe e Hayavan (written by Abd al Hadi Maraghi in the 7th century). In addition, by referring to the texts relevant to this area, the author has revised and completed many words and unfinished phrases which have been specified by the editor due to pale ink of the original version with full loyalty, and also the cases in which the editor has expressed his uncertainty about the authenticity and correctness of the words and phrases. Besides, new points about dolphin (lifeguard in some old texts) and pigeon of Bana (Varashan or plain dove in some old texts) have been presented in this research.It should be said that it is the editor himself who is more qualified than anybody else to recorrect the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Manafe e Hayavan
  • zoology
  • dolphin
  • pigeon of Bana
  • Nozhatnameh
  1. ابن ندیم ( 1366)، الفهرست. ترجمه و تحقیقِ محمد رضا تجدد. تهران: مؤسسة انتشارات امیر کبیر، چ سوم.
  2. ازوپ (1373)، افسانه‌ها. ترجمة علی اصغرِ حلبی. تهران: انتشاراتِ اساطیر. چ اول.
  3. بیرونی، ابوریحان (1367). التّفهیم. به تصحیحِ جلال‌الدّین همایی. تهران: نشرِ هما. چ چهارم.
  4. ــــــــــــــــ ( 1358). صَیدَنَه. ترجمة فارسی از ابوبکر علی بن عثمان کاسانی به کوشش منوچهر ستوده و ایرج افشار. تهران: چاپخانة شرکت افست.
  5. نگارستان عجائب و غرائب (تاریخِ مقدمة مصحّح: 1341). با مقدمة محمد محیطِ طباطبایی. تهران: کتابفروشی ادیبة ناصر‌خسرو.
  6. ثعالبیِ نیشابوری، ابو‌منصور (1376). ثمارُالقلوب فی مضاف و‌المنسوب. پارسی گردان: رضا انزابی‌نژاد. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
  7. جاحظ، عثمان عمر بن بحر (1423). کتابُ‌الحَیَوان. تحقیق ابراهیم شمس‌الدین. بیروت: منشورات‌الأعلمی للمطبوعات.
  8. خلف تبریزی، محمد حسین (1361). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین . تهران: مؤسسة انتشارات امیر کبیر.
  9. خوارزمی، ابو‌عبدالله محمد بن احمد بن یوسف( 1389). مفاتیح‌العلوم. ترجمة سید حسینِ خدیو جم. تهران: شرکتِ انتشاراتِ علمی و فرهنگی. چ چهارم.
  10. خیام نیشابوری، عمر‌بن ابراهیم (1357). نوروز‌نامه. (منسوب به خیام). به کوشش علی حصوری. تهران: کتابخانة طهوری، چ دوم.
  11. دمیری، الشیخ کمال‌الدّین (1424). حیاةُ الحیوان‌الکُبری. بیروت: مؤسسة‌الأعلمی للمطبوعات.
  12. دو فرسنامة منثور و منظوم (1366). به اهتمام علی سلطانیِ گرد‌فرامرزی. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامیِ دانشگاه مک‌گیل شعبة تهران.
  13. زنگیِ بخاری، محمد بن محمود بن محمد( 1374). بستان‌العقول فی ترجمان‌المنقول. به‌کوششِ محمد تقی دانش‌پژوه و ایرج افشار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعاتِ فرهنگی.
  14. شهمردان بن ابی‌الخیر(1362). نزهت‌نامة علایی. به تصحیح فرهنگ جهان‌پور. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  15. طوسی، محمد بن محمود بن احمد (1383). عجائب‌المخلوقات و غرائب‌الموجودات. به اهتمامِ منوچهرِ ستوده. تهران: شرکتِ انتشاراتِ عامی و فرهنگی.
  16. قطّانِ مروزی، ابو علی حسن بن علی بن محمد بن ابراهیم( 1390). گیهان‌شناخت.تحقیق و تصحیح علی صفری آق‌قلعه. تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  17. گرانت، مایکل و جان هیزل (1384). فرهنگِ اساطیرِ کلاسیکِ یونان و روم). ترجمة رضا رضایی. تهران: نشرِ ماهی.
  18. مراغی، عبد‌الهادی‌ بن محمد بن محمود بن ابراهیم (1388). منافع حَیَوان. به کوشش محمد روشن. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  19. منوچهری ِ دامغانی (1358). دیوان. به کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: انتشارات زوّار، چ ششم.
  20. میدانی، احمد بن محمد (1345). السّامی فی الأسامی. (عکس نسخة مکتوب به سال 601 ق). با مقدمة سید جعفر شهیدی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  21. نطنزی، بدیع‌الزّمان( 1346). المرقاة. مقابله و تصحیح سید جعفر شهیدی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  22. نیشابوری، ادیب یعقوب کردی (2535). کتاب‌البُلغه. مقابله و تصحیح به اهتمام مجتبی مینوی و فیروز حریرچی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  23. هروی، موفق‌الدین علی‌الهروی (1346). الأبنیه عن‌الحقایق‌الأدویه. به تصحیح احمد بهمنیار. به کوشش حسین محبوبی اردکانی. تهران: انتشارات انتشارات تهران.
  24. یشت‌ها(2536). به گزارشِ ابراهیم پورداوود. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ سوم.