2024-03-28T17:05:26Z
https://hlit.sbu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=14432
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
بررسی جلوههای اندیشه در شعر قیصر امینپور
سیّده مریم
ابوالقاسمی
شهلا
علیه پور
تنوّع در موضوع و محتوا از ویژگیهای عمدۀ شعر قیصر امین پور به شمار می رود. او در شعر خود به موضوعات گوناگون مانند مسائل اجتماعی، تقابل سنّت و تجدّد، تضاد میان باورها و تصوّرات آدمی با واقعیّات موجود، آزادی، آرمان گرایی، انتظار و ... توجّه خاصّی نموده است. در اشعار قیصر، موضوعات اجتماعی از برجستگی و اهمیّت ویژه ای برخوردار است و اغلب مضامین شعری او در خدمت اجتماع و مسائل مربوط به آن است. مجموعه های اشعار اولیّۀ قیصر رنگی مکتبی– مسلکی دارد و آمیخته با حماسه و عرفان و سرشار از آرمان گرایی و ظلم ستیزی است که به تدریج به شعری انسان مدار، واقع بین، جزءنگر و جهان گرا بدل می شود؛ بدین ترتیب او در مجموعه های بعدی شعر خود، حرکتی را از شعر شعارگرا به سوی شعر شعورگرا و فرهیخته آغاز می کند. در این مقاله جلوه های گوناگون اندیشه و تفکّر در شعر قیصر امین پور مورد بررسی و تأمّل قرار گرفته است تا جنبه های شاخص ذهنی و فکری وی مشخص گردد.
قیصر امین پور
اندیشه
موضوعات اجتماعی
آزادی
آرمان گرایی
انتظار
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98617_3666e4201cf452cce7c4bb3f214873b5.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
بررسی ساختار داستانی پند و اندرز اهل دانش و هوش به زبان گربه و موش اثر شیخ بهایی
هلن
اولیایینیا
در اثر شیخ بهایی با عنوان پند و اندرز اهل دانش و هوش به زبان گربه و موش، شیخ بهائی در پی آن است تا شبهاتی را که در مورد تصوّف و عرفان وجود دارد از بین ببرد و سالوس و ریا را از صداقت معنوی عارفانه متمایز نماید. برای نیل به این مقصود شیخ بهائی از تمام تمهیدات و شگردهای داستانی که تا آن زمان معمول و مرسوم بوده، استفاده کرده است تا از بحثی کاملاً فقهی و عارفانه، داستانی پرکشش و خواندنی بیافریند. شاید اگر نظریّههای وی در رساله ای فلسفی فهرست می شد، شکل وعظ به خود میگرفت و جذّابیّتی را که این اثر داستانی به شکل کنونی دارد، برای خواننده نمی داشت. در حالیکه این اثر دارای همة عناصر داستانی چون تعارض و جدال میان شخصیّتها (Conflict)، گره گشایی، شخصیّتپردازی، دیدگاه خاصّ داستانی، عواطف و احساسات ملموس انسانی- البتّه در قالب تمثیل- وحسّ تعلیق است که عامل اصلی در دنبال کردن داستان توسّط خواننده می باشد. نویسنده با زیرکی نظریّه های خود و نکات آموزنده را در تاروپود بافت داستان تنیده است تا خواننده، بدون احساس ملال و کسالت، در ضمن تعقیب داستان در معرض این نکات قرار گیرد. این مقاله کوششی است در جهت بررسی ساختار داستانی این اثر کلاسیک که تاکنون با نگاه و نگرشهای جدید در نقد ادبی مورد تحلیل قرار نگرفته است.
عناصر داستانی
شیخ بهایی
روایت
ساختار
ساختار گرایی
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98615_9f293873171ea211002ef3658289329d.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
جستاری در نسخه خطّی منتشر نشده « تحفـة المرشدین من حکایات صالحین »
مهدی
تدین
مریم
پرهیزکاری
مقالة حاضر، جستاری است در نسخة خطّی «تحفـة المرشدین من حکایات الصّالحین» که در واقع ترجمة متن عرفانی «روض الرّیاحین من حکایات الصّالحین» است که یکی از متون بسیار مهمّ قرن هشتم هجری قمری بوده و همچنین از منابع مهمّ جامی در تألیف «نفحات الانس» می باشد. از این ترجمه دو نسخة خطّی یکی در پنجاب متعلّق به سال 818 هـ. ق و دیگری در ایاصوفیا متعلّق به سال 838 هـ. ق یافت شده است. یکی از مهمترین انگیزه های مترجم در ترجمة این اثر گرانقدر، این بوده که از قرن هشتم هجری قمری به بعد در بقعة مرشدیّة کازرون پیروان این طریقه مشهور علاقه مند شدند تا حکایات، احوال و کرامات مشایخ خود را از زبان عربی به زبان فارسی بنویسند و بخوانند. جلال الدّین محمّد عبادی کازرونی در پایان این ترجمه، ذیلی به قلم خود با استفاده از دو منبع عربی «تذکرة مشایخ» تألیف ابوشجاع مقاریضی شیرازی (م: 509 هـ. ق ) و «سیرت مرشدیّه» تألیف ابی بکر ابوالقاسم عبدالکریم (م: 502 هـ.ق) در احوال و حکایات و دعاها وصایای عارف مشهور قرن چهارم هجری قمری ابواسحاق کازرونی افزوده است که سوّمین مأخذ مستقل دربارة زندگی ابواسحاق همین ذیل است.
جلال الدّین محمّد عبادی کازرونی
تحفـة المرشدین من حکایات الصالحین
عبدالله یافعی
روض الریاحین من حکایات الصّالحین
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98613_3fe4d46747a42b7600a70ac8484c5e39.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
آیا شاهنامه ملحمه است؟
منوچهر
جوکار
حماسه نوع ادبی بسیارکهنی است که از روزگار باستان تا به امروز مورد توجّه بسیاری از ملل وجوامع بوده است. پیدایش این نوع ادبی در ادبیّات برخی ملّتها درگرو وجود شرایط خاصّ تاریخی و اجتماعی وفرهنگی است و نیز ویژگیهای ادبی و هنری خاصّی دارد. بی گمان شاهنامة فردوسی به عنوان یکی از شناخته شده-ترین متون حماسی جهان، هم بر آمده از چنین اوضاع و شرایط خاص است و هم دربردارندة عناصر اصلی یک متن حماسی. ازسوی دیگر، ملحمه به عنوان نوعی شعر- داستان در ادبیّات عربی مشهوراست وگاه آن را در معنی حماسه به کار می برند که به طور قطع درست نیست، چه اینکه حماسه بر اسطوره استوار است حال آنکه ملحمه مبنای اساطیری ندارد و به علاوه، شرایط پیدایش و ویژگیهای ادبی و محتوایی شعر ملحمی با یک اثر حماسی تفاوتهای بسیار اساسی دارد. این مقاله در پی تبیین این تفاوتها از راه مقایسة شاهنامه با برخی متون ملحمی و سنجش ویژگیهای هر یک از این دو نوع شعر- داستان است.
حماسه
ملحمه
شاهنامه
ادب عربی
ادب فارسی
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98611_bc35cef7eb6b265b13eb2a8d1e41c75b.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
طغرای مشهدی و رسائل او
محمدحسن
حائری
سید محمّد
صاحبی
طغرای مشهدی یکی از شاعران و نویسندگان قرن یازدهم هجری است. در این مقاله، زندگانی و احوال طغرای مشهدی شرح ، افکار او بررسی شده، از نظریه و نقد ادبی در آثارش سخن رفته و بحثهایی دربارة نظر وی در باب سرقات ادبی انجام شده است. سپس به گونه ای مختصر دربارۀ اشعار طغرا و نوع و سبک آنها مطالبی مطرح گردیده و به طور گسترده تر، از کمّیت و کیفیت رسائل او سخن به میان آمده است. سبک رسائل در دو سطح زبانی و ادبی تجزیه و تحلیل شده است. مقاله با بحثی در باب ساختار رسائل طغرا پایان می یابد. این پژوهش با استفاده از نسخ خطی آثار طغرای مشهدی انجام یافته است.
طغرای مشهدی
الهامیه
وجدیّه
رسائل
سبک و ساختار
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98609_22fade338f2016274ed835013e47127b.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
محمّد خواری(1)؛ مقلّد یا نوآور
احمد
خاتمی
علی
جهانشاهی افشار
متون ادبی پا به پای گذشت زمان، هم به جهت آراستگی و پیراستگیهای زیباشناختی خود و هم به جهت تأثیر بر مخاطب، از مباحث و موضوعات مطرح شده در علوم بلاغت تأثیر پذیرفته اند. بنابراین طبیعی است آثاری که پدید آمده است، برخی به طور مستقل به علوم بلاغی پرداخته و دسته ای نیز در ضمن مطالب خود در حوزه های گوناگون، گوشة چشمی نیز به بلاغت و عناصر زیبایی و زیباسازی در کلام و سخن داشته اند. «جلالیّه در علم مکاتبه»، برآمدة طبع استوار و سلیم « محمّدبن علی ناموس خواری» در زمرة این گونه نوشته ها است. «محمّدبن علی ناموس خواری» از منشیان و کاتبان قرن هشتم دربار ایلخانان مغول، از جمله نویسندگانی است که در تألیف خود که در باب علم کتابت و نامه نگاری است، طیّ مبحثی نظری، علوم بلاغی لازم، جهت امر کتابت را بیان کرده است. نویسندگان در این مقاله می کوشند تا علاوه بر بیان اندیشه های «ناموس خواری» در زمینة بلاغت، میزان تقلید یا نوآوریهای وی را نسبت به علمای این حوزه تا عصر مؤلّف بررسی کنند.
بلاغت
معانی
کتابت
محمّد بن علی ناموس خواری
جلالیّه در علم مکاتبه
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98607_c43d84220c85d1a30e1976c69b9400d6.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
مضامین مشترک میان ابن فارض و حافظ
محسن
راثی
حافظ بزرگترین غزل سرای عرفانی ایران و یکی از نوابغ عالم انسانی است و ابن فارض شرف الدّین عمر متوفّی 632 ه.ق بزرگترین گویندة متصوّف در زبان عربی است. میان حافظ و ابن فارض، از جهات مشرب، عرفان و حکمت نظری اختلاف و افتراق فراوان و از جهت بسیاری از معانی و مضامین عرفانی اشتراک وجود دارد. این مقاله سعی بر آن دارد که پاره ای از وجوه مشابهت و قابل مقارنه و مقایسه بین این دو شخصیّت بزرگ را که یکی از غرب کشورهای اسلامی و دیگری از شرق کشورهای اسلامی است و با فاصلة یکصد و شصت سال از یکدیگر می زیستهاند، با استفاده و استناد از شواهد شعری هر دو نابغه و نادره گوی عاشق باز نموده و به تحریر آورد که از نظر تاریخ ادبیّات و ادبیّات تطبیقی حائز اهمیّت و اعتبار است.
ابن فارض
حافظ
مضامین مشترک
ادبیّات تطبیقی
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98605_258b3ed5567c63b20a2382f9438a3656.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
سیر تحوّلی روایت در ادبیّات سفرنامهای ایران
قدسیه
رضوانیان
سفر، بن مایة بسیاری از متون ادبی است که به دلیل ماهیّت آشنایی زدایانه اش از اهمّیتی خاص در نگرش ادبی برخوردار است. از نخستین سفرنامه در ایران؛ یعنی سفرنامة ناصرخسرو تا امروز، این نوع ادبی به گونه-های مختلف روایت شده است؛ از روایت سادة گزارشی تا روایت پست مدرن. آنچه در این نوشتار بر آن تأکید می شود، سرشت روایی سفرنامه ها و جایگاه مؤثّر آنها در داستان نویسی ایران است؛ گاه همچون سفرنامة ناصرخسرو، نثری داستانی دارند و گاه بسان حکایتهای گلستان، آفرینندة داستانهایی کوتاه می شوند و زمانی نیز مانند سیاحتنامة ابراهیم بیگ، آغازگر رمان در ادب فارسی می شوند؛ ضمن این که، زبان، نوع نگاه و فضاسازی سفرنامه نویسان در آثار داستانی آنها کاملاً مشهود است.
سفرنامه
گزارش
روایت داستانی
داستان نویسی
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98603_d06ae19be2aae84ba14526ee63fd4e37.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
حکایتهای لافونتن در شعر معاصر ایران
اکبر
شامیان ساروکلائی
برخی از آثار ادبی از طریق ترجمه ادبیّات هر فرهنگ نفوذ میکند، چنانکه این ترجمهها گاه دستمایة خلق آثار مشابه در زبانها و فرهنگهای دیگر میگردد و گاه سبب تداعی افکار مشابه گشته، آثاری با مضامین همانند را به وجود می آورد. شناخت دقیق ادبیّات نوین ایران و تحوّلات آن بدون در نظر گرفتن نهضت ترجمه میسّر نیست. تأثیر ادبیّات غرب و ترجمة آثار غربی بر شعر ایران از عهد مشروطه به بعد، بر هر پژوهنده ای آشکار است. در این میان، برخی شاعران حکایات، افسانه ها و داستانهای تمثیلی خود را به پیروی از آثار غربی به وجود آورده اند. نگارنده در این مقاله کوشیده است تا مأخذ برخی تمثیلات را در شعر ایرج میرزا، محمّدتقی بهار و پروین اعتصامی نشان دهد. این شاعران، از برخی حکایتهای لافونتن به زبان فرانسوی یا ترجمة فارسی آنها متأثّر بوده اند. این ترجمه ها و اقتباسها چنان به زیور شعر فارسی درآمده است که بیشتر آنها را باید ابداع شاعران فارسی زبان دانست.
ترجمه
حکایت
لافونتن
شعر معاصر فارسی
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98601_c8fb783d906a54d4f187f28d8b454536.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
زمینههای شکایت از روزگار در ادبیّات عصر سلجوقی
قهرمان
شیری
بخش عمدهای از نارضایتی عمومی در عصر سلجوقی که در فریاد و فغان شاعران از اوضاع زندگی و زمانه بازتاب پیدا کرده است، ارتباط مستقیم به حکومت و سیاست دارد. در این دوره، ادارة بخشهای عمده ای از مملکت در دست حاکمانی قرار میگیرد که از نظر سنّ و سال به بلوغ لازم نرسیدهاند و از نظر سواد و تجربه، اشراف کافی بر امور ندارند و مجموعهای از افراد جاهل و عاری از اهلیّت نیز گرداگرد حکومت و نهادهای آن را فراگرفته اند و همة این عوامل عرصه را بر صاحبان اندیشه و هنر بسیار تنگ کرده است. وقتی شاعران و نویسندگان با تصوّراتی که از حکومت آرمانی و تصویرهایی که از تاریخ گذشته دارند به ارزیابی امور میپردازند، امیدواریهای خود را برای بهبود جامعه به کلّی از دست میدهند و فریاد ناخرسندی سر می دهند. دلایل دیگر این نارضایتی و انتقادگری از زمانه را باید در عواملی چون تنوّع فکر و فرهنگ و هنر، و فعّالیت فرقه های گوناگون مذهبی، و فراوانی شاعران و گستردگی حوزة جغرافیایی حضور آنها و تنوّع سبکهای فردی نیز جستجو کرد که هم حکومتها و هم شاعران از آزادی عمل و استقلال منطقه ای برخوردارند چرا که کثرت دربارها و سلیقه ها و به تبعیت از آن، وجود آزادی انتخاب در جامعه و امکان ترک دربارهای نادل خواه و روی آوردن به دربارهای دل خواه به وسیلة شاعران نگرش باز و جسارت آمیزی به آنها می بخشد. به این خاطر است که بیشترین شکوه ها و گله گزاریها از زمانه در این دوره انجام گرفته است.
سلجوقیان
شعر فارسی
شکایت
حکومت
وزارت
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98599_23b89e353d67ffe7b60a2a43316a242e.pdf
تاریخ ادبیات
2008-7349
2008-7349
1388
2
4
شیخ ابوالعبّاس قصّاب آملی
مرتضی
محسنی
احمد
غنیپور ملکشاه
شمال ایران در مقام سنجش با مناطق شرقی و مرکزی به علّت ویژگیهای اقلیمی و اجتماعی و حفظ ارتباط فرهنگی با ایران باستان تنها بالیدنگاه تعداد انگشتشماری از عرفای برجسته بوده است. شیخ ابوالعبّاس قصّاب آملی، یکی از نوابغ عرفان شمال ایران در قرن چهارم هجری است که حکمت ایران باستان در اقوال او انعکاس یافته است. با اینکه نام، سرا و خانقاه شیخ در قرن چهارم، شهرتی یافته بود، از ابوالعبّاس قصّاب در کتابهای عرفانی، بسیار اندک و پراکنده نام برده شده که شناخت و قضاوت در بارة احوال و اندیشههای وی را دشوار کرده است. در این مقاله با جستجو در تذکرهها و دیگر آثار عرفانی، چون کشف المحجوب، طبقات الصّوفیه، اسرارالتّوحید، تذکره الاولیاء و ...، اطّلاعاتی در بارة نام و نسب، ملاقاتها، مریدان، کرامات، سخنان او و ارتباط شیخ با حکمت خسروانی به دست داده شده است و بدین گونه، چهرة او تا اندازهای معرّفی گردیده است.
شیخ ابوالعبّاس قصّاب آملی
کرامت
حکمت باستان
مشایخ
مریدان
2010
02
20
https://hlit.sbu.ac.ir/article_98597_31f83ba94eeb372f4eb652be6da282e0.pdf